کرامت انسانی؛ واژه ای فراموش‌شده در میان ترحم های نابجا
در بسیاری از موقعیت‌ها، وقتی جامعه با فردی دارای معلولیت روبه‌رو می‌شود، نخستین واکنش نه شناخت و احترام، بلکه نگاهی سرشار از ترحم است. چنین نگاهی، اگرچه در ظاهر رنگ و بوی دلسوزی دارد، اما در واقعیت خود یکی از بزرگ‌ترین بی‌عدالتی‌ها در حق انسان‌هایی است که تنها تفاوتشان در شرایط جسمی یا ذهنی آنان است، نه در ارزش و جایگاه انسانی‌شان.
ترحم، جانشین احترام نیست.
افراد دارای معلولیت بیش و پیش از هر چیز، شهروندانی برابر و دارای توانمندی هایی هستند؛ آنان نیازمند ترحم نیستند، بلکه نیازمند فرصت برابر، دسترس‌پذیری و احترام‌اند. هر فرد دارای معلولیت دارای استعدادها، توانایی‌ها و ظرفیت‌های منحصر به فرد است و حق دارد در جامعه نقشی فعال و مؤثر داشته باشد. ارزش و کرامت این افراد نه بر پایه دریافت کمک لحظه‌ای، بلکه بر پایه توانمندی و جایگاه انسانی‌شان استوار است.
بخشی از جامعه، برای فرار از این واقعیت، به ساده‌ترین واکنش اکتفا می‌کند: کمک‌های زودگذر و لحظه‌ای که در قالب بخشش مالی یا رفتاری که از سر ترحم ظاهر می شود. چنین اقداماتی شاید وجدان فرد کمک‌کننده را آرام کند، اما نه جای خالی مسئولیت اجتماعی را پر می‌کند و نه باری از دوش تبعیض ساختاری جامعه برمی‌دارد. برعکس، این نگرش تصویری نادرست از افراد دارای معلولیت به جامعه القا می‌کند؛ گویی آنان صرفاً دریافت‌کنندگان ترحم‌اند، نه شهروندانی با حق مشارکت و حضور فعال.
ریشه این نگاه در فرهنگی است که فرد را نه در جایگاه یک همراه و هم‌وطن، بلکه در مقام سوژه‌ای برای دلسوزی می‌بیند. این رویکرد خاموش، کرامت انسانی را تخریب و تصویری ناقص از فرد دارای معلولیت به جامعه تحمیل می‌کند؛ گویی او تنها موردش ترحم است، نه شریکی در ساختن آینده.
اکنون زمان آن رسیده که این باور فرسوده جایگزین نگرشی نوین و سازنده شود:
نگاهی که به جای ترحم، بر شناخت، احترام و فرصت برابر تاکید می کند.
نگاهی که به جای فاصله‌گذاری، بر همراهی و همزیستی استوار است.
و نگاهی که به جای کمک‌های لحظه‌ای و گذرا، بر حق افراد دارای معلولیت برای مشارکت، استقلال و ایفای نقش مؤثر در جامعه تأکید می‌کند.
جامعه‌ای که بر پایه احترام متقابل و عدالت اجتماعی باشد، دیگر معلولیت را مرز جدایی نمی‌بیند؛ بلکه آن را بخشی از تنوع انسانی می‌داند. تنها در چنین بستری است که کرامت و ارزش واقعی هر فرد دارای معلولیت گرامی داشته می‌شود و حضور آنان در جامعه نیز ، موثر باقی می ماند.
طاها کرم پور : فعال اجتماعی
