کودکان کار مجازی؛ چالش نوین حقوق کودک
تعریف
کودکان کار مجازی به آن دسته از کودکانی اطلاق می‌شود که به‌جای کار فیزیکی در خیابان‌ها یا کارگاه‌ها، در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مورد بهره‌کشی اقتصادی قرار می‌گیرند. این پدیده، شکل تازه‌ای از کار کودک است که کمتر به چشم می‌آید اما آثار عمیق و مخربی بر زندگی آنان بر جای می‌گذارد.
نمونه‌ها
استفاده تبلیغاتی: برخی خانواده‌ها یا اطرافیان، کودکان را وادار می‌کنند در ویدئوها، لایوها و تبلیغات فضای مجازی شرکت کنند تا دنبال‌کننده و درآمد جذب شود.
بازی‌های آنلاین و فارمینگ دیجیتال: کودکان برای دیگران بازی می‌کنند، اکانت‌ها را ارتقا می‌دهند یا آیتم‌های ارزشمند جمع‌آوری می‌کنند.
تولید محتوا تحت فشار: کودکانی که ناچارند ساعت‌های طولانی در پلتفرم‌هایی چون یوتیوب، اینستاگرام و تیک‌تاک به تولید محتوا بپردازند.
کار پنهان دیجیتال: انجام کارهایی مانند تایپ، ترجمه یا پاسخگویی آنلاین با دستمزد بسیار اندک.
پیامدها
محرومیت از تحصیل و بازی، به‌عنوان نیازهای بنیادین دوران کودکی.
فشارهای روانی ناشی از اجبار به کار، دیده‌شدن افراطی و قضاوت اجتماعی.
استثمار مالی و تضییع حقوق کودک توسط بزرگ‌ترها.
قرار گرفتن در معرض خطر سوءاستفاده‌های سایبری و حتی آزارهای جنسی آنلاین.
تفاوت با کودکان کار سنتی
محیط کار: به‌جای خیابان یا کارگاه، فضای آنلاین و شبکه‌های اجتماعی.
ابزار کار: موبایل، لپ‌تاپ و اینترنت.
شیوه درآمدزایی: تبلیغات، تولید محتوا، بازی‌های آنلاین و فریلنسری.
نوع آسیب: عمدتاً روانی ـ اجتماعی و در مواردی جسمی.
راهکارها
قوانین حمایتی: تعیین محدودیت‌های سنی برای درآمدزایی آنلاین و صیانت از حقوق کودک.
نظارت خانواده: حمایت و همراهی به‌جای اجبار و بهره‌کشی.
آگاهی‌رسانی عمومی: اطلاع‌رسانی به والدین و جامعه درباره اشکال نوین استثمار کودکان.
مسئولیت پلتفرم‌ها: تدوین و اجرای قوانین سخت‌گیرانه برای حساب‌های کاربری کودکان و مدیریت مالی آنها.
در نهایت، پدیده «کودکان کار مجازی» نیازمند توجه فوری قانون‌گذاران، خانواده‌ها و نهادهای مدنی است تا از شکل‌گیری نسلی آسیب‌دیده در سایه بی‌توجهی به فضای آنلاین جلوگیری شود.
فرهاد زارعی : فعال حوزه کودکان کار
