آموزش؛ حقی همگانی، نه امتیازی لوکس (به بهانه روز جهانی سواد آموزی)
آموزش یک امتیاز ویژه نیست؛ حق مسلم هر انسان است.
حقی که باید بدون مرز و استثنا، برای همه فراهم شود؛ فارغ از جنسیت، قومیت، زبان، فرهنگ یا شرایط جسمی و ذهنی.
با این حال، حتی در قرن بیست‌ویکم، میلیون‌ها انسان از این حق محروم‌اند و در میان آنان، افراد دارای معلولیت بیش از همه قربانی بی‌عدالتی آموزشی هستند.
وقتی آموزش دریغ می‌شود
محرومیت آموزشی برای افراد دارای معلولیت، فقط به معنای نرفتن به مدرسه یا نخواندن کتاب نیست.
این محرومیت یعنی:
بریدن بال‌های یک انسان،
گرفتن فرصت استقلال،
بستن درهای شغل، مشارکت اجتماعی و حتی حق شنیده‌شدن.
چنین نابرابری‌ای، زنجیره‌ای از فقر، انزوا و نابرابری می‌سازد که نه تنها فرد، بلکه کل جامعه را از رشد بازمی‌دارد.
روایت‌هایی واقعی از کودکان فراموش‌شده
کودک نابینا که کتاب درسی بریل یا نسخه صوتی ندارد، در همان سال‌های ابتدایی از هم‌کلاسی‌هایش عقب می‌ماند و ترک تحصیل می‌کند. استعداد درخشانش به جای پیشرفت، در انزوا خاموش می‌شود.
کودک ناشنوا که معلم زبان اشاره نمی‌داند، هر روز در کلاس در سکوتی اجباری می‌نشیند. آینده‌اش زیر بار سرخوردگی و بی‌توجهی از بین می‌رود.
نوجوان ویلچرنشین که پله‌های مدرسه، نبود آسانسور و سرویس بهداشتی مناسب او را خسته می‌کند تا در نهایت دست از تحصیل بکشد.
کودک دارای دیسلکسیا که معلم‌هایش آموزش ندیده‌اند، به‌اشتباه «کم‌هوش» تلقی می‌شود و در مسیر فقر و محرومیت قرار می‌گیرد.
این‌ها داستان‌های خیالی نیستند؛ حقایقی تلخ‌اند که هر روز در اطراف ما تکرار می‌شوند.
جامعه‌ای که خودش را محروم می‌کند
محروم کردن افراد دارای معلولیت از آموزش، تنها نادیده گرفتن حقوق آنان نیست؛
بلکه جامعه را از سرمایه انسانی، خلاقیت و آینده‌ای بهتر محروم می‌کند.
نباید فراموش کنیم: معلولیت فقط مادرزادی نیست؛ ممکن است هر لحظه برای هر یک از ما اتفاق بیفتد. پس «حق آموزش» دغدغه یک گروه خاص نیست؛ مسئولیتی جمعی است.
روز جهانی سواد آموزی؛ فراخوانی برای همه ما
روز جهانی سواد آموزی صرفاً یک تاریخ در تقویم نیست؛
این روز، دعوتی به اقدام است. دعوتی برای سیاست‌گذاران، مدیران آموزشی و تک‌تک ما.
اگر به عدالت و توسعه باور داریم، باید آموزش را برای همه فراهم کنیم؛ بی‌هیچ استثنا، بی‌هیچ تأخیر.
پیام پایانی
امروز زمان مطالبه‌گری است.
هیچ کودک، نوجوان یا انسانی نباید پشت درهای بسته آموزش رها شود.
محمد رضایی : دکترای مهندسی پزشکی (دانشگاه تهران) – فعال اجتماعی و پژوهشگر
